حمد شاملو، ۲۱ آذرماه ۱۳۰۴ در خیابان «صفی‌علی‌شاه» تهران زاده شد. پدر وی، «حیدر شاملو» فردی نظامی بود و آن‌چنان که در مجموعه «مدایح بی‌صله» از احمد شاملو آمده است، «نسب وی با یک حلقه به آوارگان کابل بازمی‌شود». مادرش «کوکب عراقی»، از اهالی قفقاز به‌شمار می‌رفت که پس از سرنگونی تزارها، همراه با خانواده به ایران کوچ کرده بود.

حمد شاملو، ۲۱ آذرماه ۱۳۰۴ در خیابان «صفی‌علی‌شاه» تهران زاده شد. پدر وی، «حیدر شاملو» فردی نظامی بود و آن‌چنان که در مجموعه «مدایح بی‌صله» از احمد شاملو آمده است، «نسب وی با یک حلقه به آوارگان کابل بازمی‌شود». مادرش «کوکب عراقی»، از اهالی قفقاز به‌شمار می‌رفت که پس از سرنگونی تزارها، همراه با خانواده به ایران کوچ کرده بود. به‌واسطه خدمت پدر در مناطق مختلف کشور، خانواده شاملو دائما در حال جابه‌جایی بودند؛ تا آنجا که نخستین سال‌های زندگی وی در شهرهای رشت، سمیرم، اصفهان، آباده و شیراز گذشت. علت آنکه محل تولد شاملو در برخی اسناد شهر رشت یاد شده نیز صدور شناسنامه او در این شهر است.

احمد شاملو، یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران و از چهره‌های برجسته و تاثیرگذار ادبیات فارسی است. شاملو شخصیتی رفیع و متفکر بود که تعهد او به مفاهیم والای انسانی، در تمام عمر وی مثال‌زدنی است. وی ادیبی بلندآوازه بود که با اشعاری به‌رنگ سپید، روشنی را در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی، اندر اعماق ذهن مخاطبانش تداعی می‌کند. شاملو را «شاعر آزادی» می‌‌نامند. مردی که پایبندی خود را به ارزش‌هایش، تا واپسین دقایق عمر یا در سخت‌ترین روزهای زندگانی، از دست نمی‌دهد. او روزنامه‌نگاری چیره‌دست، مترجمی توانمند، پژوهشگری متفکر، نویسنده‌ای متبحر و زبان‌شناسی عالی‌قدر بود که در طول زندگی پر فرازونشیب خود، آثاری ارزشمند به‌جای گذاشت.

 تاثیر شاملو بر جریان شعر فارسی، تاثیری فصیح و غیرقابل‌انکار است که به‌تعبیر اهالی قلم، وی را به آبروی شعر مدرن ایران مبدل می‌کند. گمان می‌رود که هنر و ادبیات، فارغ از زندگی شخصی خالق آنان باشد؛ اما شاید بتوان سیر زندگی شاملو را بخشی تفکیک‌ناپذیر از آثار او دانست که با شاعرانگی بی‌بدیل، همچون آمیزه‌ای از «چینه‌ و پیچک»، تا اوج بالا می‌روند.

بینش عمیق، کلام صریح و هنر دغدغه‌مند، الف. بامداد را به بازمانده ادیبانی مبدل کرده است که رنگ تعالی را بر چهره سیاه و گاه خودفروخته هنر، باز می‌تابانند. هم‌دورانی شاملو با وقایع تاریخی و ظهور جریانات فکری متعدد، از وی شاعری ساخت که آثار اجتماعی و سیاسی را در کنار اشعار خالص و ناب عاشقانه به یادگار گذاشته است و سبب شد تا امروزه، او را با لقب «شاعر آزادی» بشناسیم.

شاملو تنها در ادبیات خلاصه نمی‌شود و آن‌چنان که خود می‌گوید، تنها زیبایی را کافی نمی‌داند. او از هنر به مفهوم عمیق‌تری می‌رسد که امروز شاید، برای بسیاری غریبه است. به‌نظر نمی‌رسد که جهان‌بینی شاملو عاری از تاثیر ایده‌ها و آرمان‌های زمانه‌اش باشد. شاملو در هر مقطعی از تاریخ که حضور داشت، پایبند به آزادی و عدالت‌طلبی و پایبند به مردمی بود که شاید تا سالیان آینده نیز درک درستی از وی نداشته باشند. بامداد، شاعری مردم‌گرا بود که بر جریان‌های سیاسی و اجتماعی عصر خویش آگاهی داشت. او اقتدارگریزی تنها بود که نه در زمین سلاطین زمانه‌اش بازی کرد و نه برای فرار از حصر و تحریم ۲۲ ساله، ذره‌ای از عقاید خویش عقب نشست؛ چراکه «تنها قافیه شعر او، انسان بود."

آثار شاملو

احمد شاملو، موجی نوپا را در ادبیات فارسی پایه گذاشت، تثبیت کرد و به کمال رسانید. بی‌تردید پس از نیما، شاملو بیشترین اثر را بر شعر مدرن پارسی گذاشته است. اشعار او زنده، ملموس و عاری از شعارزدگی است. تا جایی که شمس لنگرودی او را شاعری برای همه نسل‌ها می‌داند. الف. بامداد با انتشار دفتر «آهنگ‌های فراموش شده» در سال ۱۳۲۶ پای بر عرصه هنر گذاشت و با انتشار «هوای تازه»، کار خود را به اوج رسانید.

 «کاشفان فروتن شوکران»، مجموعه‌ای از اشعار سیاسی شاملو است که از جمله شعرهای آن می‌توان به «مرگ نازلی» و «پریا» اشاره کرد. این مجموعه به‌صورت نوار صوتی، با صدای خود وی ضبط شد و شاید این موضوع ، نشانه ارج نهادن وی بر شعرهای ایدئولوژیکش باشد. کتاب های شعر تالیف شده شاملو به شرح زیر است:

     آهنگ‌های فراموش‌شده (۱۳۲۶)

    قطعنامه (۱۳۲۹)

    هوای تازه (۱۳۳۵)

    باغ آینه (۱۳۳۸)

    لحظه‌ها و همیشه (۱۳۴۱)

    آیدا در آینه (۱۳۴۳)

    آیدا، درخت و خنجر و خاطره (۱۳۴۴)

    ققنوس در باران (۱۳۴۵)

    مرثیه‌های خاک (۱۳۴۸)

    شکفتن در مه (۱۳۴۹)

    ابراهیم در آتش (۱۳۵۲)

    دشنه در دیس(۱۳۵۶)

    ترانه‌های کوچک غربت (۱۳۵۹)

    مدایح بی‌صله (۱۳۶۹)

    در آستانه (۱۳۷۶)

    حدیث بی‌قراری ماهان (۱۳۷۸)

 ترجمه‌های شاملو

 ترجمه‌های احمد شاملو نیز همچون اشعار وی، متفاوت است و از همین رو علاقه‌مندان یا منتقدان فراوان دارد. مهم‌ترین ویژگی ترجمه‌های وی، عدم وفاداری به متن اصلی به‌واسطه استفاده از زبان شکسته است که در ترجمه آثاری چون شازده کوچولو، به‌وضوح مشاهده می‌شود. برخی آثار ترجمه شاملو به این شرح است:

     برزخ از «ژان روورزی» (۱۳۳۴)

    زرنگاراز «هربر لو پوریه» (۱۳۳۵)

    پابرهنه‌ها از «زاخاریا استانکو» (۱۳۳۷)

    قصه‌های بابام از «ارسکین کالدول» (۱۳۴۶)

    عروسی خون از «فدریکو گارسیا لورکا» (۱۳۴۷)

    درخت سیزدهم از «آندره ژید» (۱۳۴۹)

    دماغ از «ریونوسوکه آکوتاگاوا» (۱۳۵۱)

    سیزیف و مرگ از «روبر مرل» (۱۳۵۲)

    خزه از «هربر لو پوریه» (۱۳۵۵)

    مرگ کسب و کار من است از «روبر مرل» (۱۳۵۵)

    شازده کوچولو از «آنتوان دوسنت‌ اگزوپری» (۱۳۵۸)

روزنامه‌نگاری

 شاملو چه به‌عنوان سردبیر و چه به‌عنوان نویسنده، در مجله‌های بسیاری فعالیت داشته است. هفته‌نامه فردوسی، کتاب هفته و مجله خوشه از مهم‌ترین این نشریه‌ها به شمار می‌روند. «خوشه» یکی از تاثیرگذارترین نشریه‌های ادبی در دهه ۴۰ به شمار می‌رفت که در سال ۱۳۴۸ توسط ساواک توقیف شد.

 پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۸، هفته‌نامه «کتاب جمعه» به سردبیری احمد شاملو مجوز انتشار می‌گیرد که پس از چاپ تنها ۳۶ شماره، توقیف می‌شود. این اتفاق را می‌توان آغاز خانه‌نشینی شاملو قلمداد کرد.

 فیلمسازی

 شاملو فعالیت سینمایی خود را به رسمیت نمی‌شناسد و آن را تنها ابزاری برای امرار معاش متصور می‌شود. کما اینکه خود می‌گوید:

     کارنامه سینمایی من یک‌جور نان خوردن ناگزیر از راه قلم بود و در حقیقت به‌نحوی قلم به مزدی!

 فعالیت او در این عرصه با ساختن یک مستند درباره سیستان و بلوچستان آغاز شد. او همچنین در زمینه گویندگی، دیالوگ‌نویسی و فیلمنامه‌‌نویسی با افراد سرشناسی چون ایرج قادری، ساموئل خاکچیان و ناصر ملک مطیعی همکاری داشت.

     قصه‌های مادربزرگ (۱۳۴۵)

    پاوه (۱۳۴۹)

    شهری از سنگ (۱۳۴۹)

    آناقلیچ داماد می‌شود (۱۳۴۹)

    نمایشنامه آنتیگون (ناتمام)

    اجرای برنامه‌های رادیویی برای کودکان و جوانان (۱۳۵۱)